Dijital inovasyonlar insan talebinden daha hızlı mı gelişiyor?

Son yıllarda iyice kendini geliştiren dijital dünya, bir çok kişi tarafından takdir edilirken aynı zamanda yoğun eleştiri altında da kalabiliyor. Peki teknolojinin ilerleyip gelişmesi nasıl kötü bir şey olur ve nasıl insanların ilgisini çekmez diye düşündürüyor. Bu konuyu incelemeye Metaverse dünyasından başlayabiliriz. Metaverse dijital dünyanın düz bir içerikten gerçekten yaşıyacağımız deneyimlere dönüşmesi olarak tanımlanabilir.

Metaverse kavramı dünyamıza 60 yıl önce Morton Heilig tarafından geliştirilen Sensorama Makinesi ile girdi. Bu makine ilk VR makinesi olarak nitelendiriliyor. Bunun başlangıcıyla beraber VR’ı geliştirmek için birçok şirket inanılmaz bir hızda çalışmaya başladı. Doksanlı yıllarda askeri çalışmalara doğru ilerlerken, Metaverse günümüzde kullanıcı ve reklam amacına kaymış durumda sayılabilir.

COVID-19 ve pandemi sırasında özellik VR teknoloji, bilgisayar ortamında başkalarıyla istediğimiz ortamda buluşabilme, konuşabilme ve hareket etme fikri iyice popüler oldu. Herkes VR ortamda müzeler geziyor, çevrim-içi dersler deniyor ve arkadaşlarıyla buluşuyordu. Çoğu kişi artık dijital çağa geçtiğimizi kabul etmiş, dünyanın böyle devam edeceğini ve fiziksel buluşma devrinin sonunun çok yakın olduğunu düşünüyordu.

Facebook şirketinin META şirketine dönüşmesi ve hayli büyük bir piyasa değerine ulaşması da insanların bu fikrini doğruluyor gibi gözüküyordu. Ancak pandeminin bitimiyle toplumun hala ne kadar fiziksel ve gerçek dünyadaki deneyimlere hala çok daha fazla değer verdiği açıkça görüldü. 

Avrupa Birliği’nin Global Gateway programı kapsamında yaptığı Metaverse partisinden bir ekran görüntüsü.

META’nın bir sürü insanı işten çıkarıp piyasa değerinin düşmesi de bu gelişmeleri takip etti. Avrupa birliğinin 18-35 yaş grubuna yönelik hazırladğı Metaverse partisi uğruna 387,000 euro harcandı ve partiye sadece 6 kişi katıldı. Burda Avrupa Birliği’nin amacı gençleri siyaset ve dünya sorunları hakkında bilgilendirmekti. Ama sonucu bakılarak söylenebilir ki Metaverse genel gençlik tarafından adı bilinen ama kullanılmayan bi kavram.

Tabi ki bu Metaverse ve VR teknolojisinin öldüğü yada bittiği anlamına gelmiyor. Dijital çağda metaverse gibi kavramlar kaçınılmaz. Belki insalık buna daha hazır değil yada bir diğer deyişle, insanlar bazı dijital inovasyonlara şuan ihtiyaç duymuyor. Peki neden? VR açısından ilk savunma VR gözlüklerinin büyüklüğünü ve ağırlığının şuan ki sosyal kolaylık standartlarımıza uygun olmaması denenebilir. Ama bundan daha büyük sebepler mevcut.

Ünlü psikolog Sigmund Freud’ a göre insanın temeli bedensel his ve duyumlardan oluşur. Dokunma da bunun inanılmaz önemli yanıdır. Pandemi’den bahsetmişken insanların bütün pandemi boyunca dokunma alternatifleri ve buluşma alternatifleri oluşturduğunu gördük. Alternatif kelimesine burda dikkat çekilebilir. Alternatif buluşma yöntemi ; dijital inovasyonlar. Ana olayın yerini almaya daha yakın değiller.

Son zamanlarda yine çok konuşulan ve popüler bir konuda AI (Artificial Intelligence) yani Yapay Zeka tarafından yapılan resimler ve tasarımlar. Bir kesim bunun inanılmaz bir teknoloji gelişimi ve yeni çağın gelişinin habercisi olduğunu düşünürken bir diğer kısım da yapay zekanın var olan sanat eserlerinden öğrenmiş olduğu bilgilerden bir anlamda izinsiz kullanarak resim oluşturmasını hiç etik bulmuyor ve illüstratörlerin işsiz kalcağından korku duyuyorlar. Bu korku çoğu kişinin Endüstriyel Devrim sırasında da yaşamış olduğu bir korku. Popüler kültürden örnek belki Charlie’nin Çikolata Fabrikası (Charlie’s Chocolate Factory) filminden hatırlanabilir, bir zamanlar insan gücü gerektiren fabrika işlerini artık makineler yapabildiği için Charlie’nin babasının işsiz kalışı filmin başında işlenmişti. Tarihte yinelenen bir çağdaş atlaması olarak gözlemlenebilir.

AI burada insanların aklında düşündükleri tasarımları anahtar kelime ve imajlarlar göz ününe getiriyor. Bir çizerin günlerce sürecek bir işini saniyelerde hazır ediyor. Peki etik mi? Bu tartışılır ama teknolojik bir inovasyon olduğu tartışmasızdır kesinlikle. Bazı gelişimler insanlar isterse de istemese de yaşanıyor. “Talep olmasa, olmazdı.” belki burada çok doğru bir tanım değil. Yaratılan dijital inovasyonlar talep oluşumuna göre hayata tutunuyor. Popülerlikleri ömürleriyle tamamen eşit. Yani hızını alamayıp, daha böyle değişimlere hazır olamayan kitlelere sunulan dijital inovasyonların herkesi etkileselerde, toplumda yerlerini daha sağlamlaştıramadıklarını gözlemleyebiliriz.

AI son zamanların en popüler tartışma konularından biri.