Moda Tasarımında Geri Dönüşüm ve Sürdürülebilirlik

Giyim, tüketimin en görünür biçimlerinden biri olarak, kimliğin kurulmasında önemli bir rol oynar. Giyim tercihleri hem belli bir zaman dilimine uygun görünüşlere, modaya ilişkin güçlü normları hem de olağanüstü bir seçenek zenginliğini barındıran kültürün belirli bir biçimini kendi amaçları için essiz bir alan sağlar. Toplumsal statünün ve cinsiyetin en belirgin göstergelerinden biri olan giyim, toplumsal yapılar içindeki konumların farklı çağlarda nasıl algılandığını ve statü sınırlarının nasıl belirlendiğini gösterir. 1960’dan bu yana genç insanların ekonomik davranışlarındaki farklılık giysiye, magazin dergilerine, konserlere çok para harcamalarına neden olmakta ve onlar üzerinde kısa dönemli memnuniyet oluşturmaktadır. 1970’li ve 1980’li yıllarda gelişerek 2000’li yıllarda Video Sanatının yaygınlaşması, fotoğrafın çağdaş sanatta kullanımı, sergiler, bienaller ve küreselleşme, sanatta dönüşümün ortamını yaratmıştır. Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de bu alanda sanatsal projelerden destek alınması konusunda daha yaygın bir anlayışın gelişmeye başlaması sevindiricidir. Bugün birçok ülkede sanat ve çevre projeleri gerçekleştirilmekte, üniversite müfredatlarına konmaktadır. Sanatçıların çevre hareketlerine önemli katkıları olmaktadır. Sanatsal ifadenin sahip olduğu eşsiz güç çevrenin geri kazanılması mücadelesinde dikkate alınmalı, her bakımdan öne çıkarılmalıdır. Zamanla, küresel çevrenin bozulması sorgulanmaya başlanmıştır. Buna yanıt olarak seri üretim değil, geri dönüşümlü malzemelere veya kullanılan giysileri değerlendirmeye odaklı üretim tarzı başlamıştır. [1]

2. Sürdürülebilir Moda Tasarımı Yöntemleri

Yeniden Tasarım/Üretim: Yeniden üretim, tekstil öncesi ve sonrasında oluşan atıkları yeni iş faaliyetleri sağlayan, iş üreten ve finanse eden bir kaynağa dönüştürerek, enerji kullanımı ve karbon emisyonlarının önemli ölçüde azaltılmasını sağlar . Eski malzemelerin yeni moda ürünlere dönüştürülmesi, 21. yüzyılın başlangıcında popüler hale gelmiştir. Yeniden kullanım, yeniden tasarlama ve yeniden üretim bazen eko-verimlilik yaklaşımı olarak adlandırılır. Tekstil ürünlerinin yeniden kullanımı önemli ölçüde çevresel tasarruf sağlar. Yeniden kullanım ve yeniden tasarlama, mevcut tüketici uygulamalarında hiçbir değişikliğe ihtiyaç duymaz, bu nedenle kabul edilmesi kolaydır. Büyük miktarda tekstil ve giyim atığı olduğu için yeniden tasarım/üretim, son yıllarda moda endüstrisinde de popüler ve tercih edilen bir moda tasarımı yaklaşımı haline gelmiştir.

Markaların Geri Dönüşüm ve Sürdürülebilirlik Projeleri

Küresel iklim değişikliğiyle birlikte ekolojik dengenin hızla bozulmaya başlaması, markaların sürdürülebilirlik alanındaki çalışmalarını arttırıyor. Üretim alanındaki çalışmalarında doğaya verdikleri zararı en aza indirmeye çalışırken, aynı zamanda gerçekleştirdikleri projeler ile dünyanın var olan kaynaklarını korumaya ve farkındalık yaratmaya katkı sağlıyorlar. Sürdürülebilirlikten okyanusların temizlenmesine kadar birçok markanın dünyamız için yapmış oluğu projeleri keşfedin.

New Balance

New Balance sürdürülebilirlik hedeflerinden birini, 2025 yılına kadar çevresel olarak tercih edilebilir olmak için en az %50 geri dönüştürülmüş polyester ve %100 deri kullanmak olduğunu açıkladı. Bu bağlamda çıkardığı ayakkabıların “Green Leaf” (yeşil yaprak) standardı ile düzenleyeceğini, hatta bu kampanya için en çok satan iki modeli olan 574 ve Fresh Foam 1080 V2 ‘yi sadece belirli renk kısımlarını yeniden tasarlayacağını belirtti. Yeşil yaprak logosu taşıyan ürünler; malzemelerin en az %50’sinin giyim için çevre açısından tercih edilebilir bir şekilde, gövde malzemelerinin ise en az %50’sinin ve taban malzemelerinin en az %50’sinin bu standartlara uygun elde edildiği anlamına geliyor. Bu sayede ayakkabılar %3 biyo-bazlı veya %5 geri dönüştürülmüş olarak üretililmeye devam ediyor.

Mavi

Sürdürülebilirlik ve geri dönüşüm için harekete geçmeye devam eden Mavi, bugüne kadar 593.750 pet şişeyi geri dönüştürerek oluşturduğu Repreve karışımlı kumaşlarla Mavi Pro Smart koleksiyonunu çıkarttı. Mavi, bu koleksiyonda ürettiği jeanlerin her birinde ortalama 8 adet plastik şişe kullanıldığı, inovatif tekniklerle üretilerek daha az su ve daha az enerji harcanarak % 100 vegan olarak üretildiğini açıkladı. Geri dönüşüm için büyük bir adım olan bu projesine “Mavi dönüşüm” adını verdi.

Nike

Sürdürülebilirlik ve sosyal farkındalık konularında da Dünya’da önde gelen spor markalarından biri olan Nike, Move to Zero projesiyle “Sıfıra doğru harekete geç” ilkesini benimseyerek üretimde kullanılan malzemelerdeki karbonu azaltmak ve bu sayede karbon ayak izini sıfıra indirgemeyi hedeflediğini belirtmiştir. Sporun geleceğini korumak için öncelikli adımın geleceği korumak olduğunu savunan bu kampanya iklim değişikliği nedeniyle artan sıcaklıklar ve bu durumdan etkilenen kış sporlarının kötü etkilenmesine de dikkat geçiyor.

Adidas

Adidas, yüzde 75’i denizdeki plastik atıklardan yapılan ayakkabılar üretmesinin ardından şimdi de ikonikleşen “Stan Smith’’ modelini sıfır atıkla üretmeye başlayacak. 2020 yılında The Muppets ile iş birliği yapan marka, 2021’de de efsane tenisçi Kermit ve Stan Smith’i reklam filminde bir araya getirerek sürdürülebilirliğin altını çizmiş ve küresel ısınma gibi global konulara dikkat çekmişti. Şirketin 2024 hedefi ise saf plastik kullanımını tamamen sona erdirip %100 çevre dostu malzemeler içeren Stan Smith üretimine geçmek.

Breitling

İsviçre’nin en büyük saat markalarından biri olan Breitling, kâr amacı gütmeyen organizasyon şirketi Ocean Conservancy ile çalışıyor. Çevreye karşı duyarlı ve okyanusların geleceği için çalışmalar yapan organizasyon şirketi, sadece bununla kalmayıp Kuzey Kutup Bölgesi’ne de dikkat çekiyor. Küresel ısınmadan dolayı, bölgede erimekte olan buzullar için çalışma başlatan Breitling, daha temiz kıyılar için çocukları bilinçlendirmek amacıyla bir eğitim programı düzenlemekte.

Marka diğer yandan “Superocean Heritage’’ modelinde elde ettiği gelirin bir kısmını bağışlamak için harekete geçti. Ayrıca bu saatin kutusu yüzde 100 geri dönüştürülmüş materyallerden meydana geliyor ve ECONYL iplikler sayesinde okyanusların rengi yansıtıyor. 2018’de başlayan bu kampanyanın tanıtımı Bali’de gerçekleşmişti. Bölge halkı bu konuya duyarlı yaklaşmış, Breitling ve OC’ye kıyıdaki plastikleri toplamaları için yardım etmişlerdi. Bu projeleriyle, genel karbondioksit emisyonlarından kutu başına %60 verim sağlayan marka, Solar Impulse Foundation’dan Efficient Solution Label ödülünü kazandı. [3]

Tommy Hilfiger

Tommy Jeans bu sezon sunduğu yüzde 100 geri dönüştürülmüş denim tasarımlarında, hazır giyim üretim tesislerinin zeminlerinden toplanan pamuklu kumaş artıklarını kullanıyor. Aynı tasarım grubuna hayat veren bir diğer kaynaksa, otelcilik sektöründen temin edilen ve yenilikçi bir teknikle yeniden işlenen yatak çarşaflarının kumaşları. Geri dönüştürülmüş pamuk kullanımında sektör ortalaması yüzde 30 iken Tommy Jeans, yüzde 100 geri dönüştürülmüş pamuklu denim kullanıyor.

Stella McCartney

Tasarımcı, markasını piyasaya sürdüğü günden bu yana, koleksiyonlarında hiçbir zaman deri ve kürk gibi hayvanlardan elde edilen dokular kullanmadı. Stella McCartney, tabiat ve canlılar söz konusu olduğunda etik ilkelere örnek bağlılığının yanı sıra bu konuda teknolojiyi de en ileri seviyede kullanan markaların başında. Biyomühendislik ürünü örümcek ipeğinden mantardan üretilen deriye ve geri dönüştürülmüş okyanus plastiğine, koleksiyonlarda kullanılan yenilikçi doğa dostu materyallerle, ne markasının sürdürülebilirliğe olan bağlılığından ne de lüks tasarım anlayışından ödün veriyor. 2018 yılında Wired dergisine verdiği röportajda, “Başlangıç noktası tasarım değil. Başlangıç noktası sürdürülebilirlik” demişti McCartney.

Simon Miller

Sürdürülebilir modanın tanınan destekçilerinden Simon Miller’ın çantaları, it-girl’ler arasında da en sevilenlerden. Üretim sürecinde organik atölyeleri ve ozon teknolojisini kullanarak doğaya olumsuz etkiyi en aza indirgeyen marka, aynı zamanda su israfının da önüne geçiyor.

Gabriela Hearst

“Sürdürülebilirlik konuşmakla ilgili değil, yapmakla ilgili” diyen Gabriela Hearst, geçtiğimiz Eylül ayında, New York Moda Haftası kapsamında ilk karbon nötr moda şovunu gerçekleştirdi. Doğaya zarar vermeden arzulanan tasarımlar yapma konusunda lüks modanın güçlü kalelerinden Hearst, EcoAct ile işbirliği yaparak karbon ayak izini en aza indirdi ve Kenya’daki Hifadhi-Livelihoods Projesi’ne büyük ölçekli bir bağış yaptı.

Maggie Marilyn

Markanın tasarımcısı Maggie Hewitt “Kıyafetlerimizi kimin yaptığını bilmek giderek daha da önemli hale geliyor. Onlar hayatımızın birer parçası” diyor. Sürdürülebilirlik söz konusu olduğunda şeffaflık önemli bir ilke. Maggie Marilyn bu konuda her zaman açık sözlü olup, kıyafetleri kimin ürettiği, materyallerin nereden alındığı ve tedarik zinciri gibi mevzularda müşterilerine bilgiler vererek, olabildiğince transparan bir politika izleme konusunda hassas davranıyor.

Reformation

Kurtarılmış eski stok malzemelerini ve kullanılmış giysileri yeniden değerlendirerek sürdürülebilir kumaşlardan çabasız ve kadınsı tasarımlar yaratan Reformation, çevreye duyarlı markalardan. Reformation aynı zamanda, sağlık kurumlarına yardım konusunda da faal ve bilinçli bir marka.

Stine Goya

Sürdürülebilir uygulamalara ve ziyanı azaltmaya kararlı olan Kopenhag merkezli Stine Goya, “Hiçbir şekilde mükemmel değiliz ve asla bunu iddia etmeyeceğiz” diyor. "Amacımız şeffaf olmak. Paydaşlarımız ve müşterilerimizle birlikte hedeflerimizi tutturmanın çok ötesinde sorumluluklar almayı amaçlıyoruz."

Mother of Pearl

Mother of Pearl, bilinçli tasarım ile çağdaş ve giyilebilir parçalar üretme sanatını bir arada barındıran markalardan. Kreatif direktör Amy Powney, tüketicilere alışveriş yapmadan önce markaları sorgulamalarını tavsiye ediyor. “Organik, doğal kumaşları tercih ederim. Markaya ürünün nerede üretildiğini ve hazır giyim işçilerine geçinmelerine yetecek ücreti ödeyip ödemediklerini sorarım” diyor.

House of Sunny

Hızlı modaya ve israfa karşı durarak her koleksiyondan sadece küçük bir seri üreten House of Sunny, yılda sadece iki sezonluk koleksiyon tasarlıyor. Bu duruş, tasarım ekibinin sürdürülebilir kumaşları ve üretim yöntemlerini araştırmak ve tedarik etmek için zaman kazanmasına da olanak tanıyor. Sürecin her daim etik olmasını önemseyen House of Sunny, yurtdışındaki üretim ortaklarını da sık sık kontrol amaçlı ziyaret ediyor. Sadece iyi hayvan yetiştiriciliği yapan üreticilerin yünlerini kullanıp, en sürdürülebilir malzemeleri seçmenin yanı sıra israfı azaltmak için etiketlerini de arta kalan kumaşlardan tasarlıyor.

COS

Tasarımlarına, “Daha iyi olanı satın al, sonsuza kadar kullan” ilkesiyle hayat veren COS, sürdürülebilir modaya desteğini duyurdu. Markanın yeni hedeflerinden biri, en geç 2030 yılına dek, yüzde 100 geri dönüştürülmüş ve daha sürdürülebilir kaynaklı malzemelerle koleksiyon oluşturmak. [4]

   
      [1]https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/275377

      [2]http://www.sadab.org/FileUpload/bs701867/File/10-aysegul__parali_su%CC%88rdu%CC%88ru%CC%88lebilir_moda_tasarimi_kapsaminda_yeniden_u%CC%88retim_ve_geri_do%CC%88nu%CC%88s%CC%A7u%CC%88m_i%CC%87c%CC%A7in_giysi_tasarimi_fikirleri.pdf
    
      [3]https://www.oggusto.com/surdurulebilir-yasam/markalardan-cevre-dostu-projeler
      
      [4]https://vogue.com.tr/trend/surdurulebilir-modanin-doga-dostu-markalari